خودکشی هر چند در وهله اول یک مشکل فردی به شمار می‌رود ولی از آنجایی که فرد در اجتماع زندگی می‌کند و تأثیرات متقابلی همواره بین آنها برقرار است، به عنوان یک معضل اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ماجرا از خودکشی یک دختر 13 ساله در اتوبان نیایش شروع شد و این معضل اجتماعی را به تیتر اخبار رسانه‌ها تبدیل کرد. کافی است در جست‌و‌جو‌گر گوگل واژه "خودکشی" را تایپ کنید تا خیل عظیمی از کلیپ‌های خودکشی درملأ عام در برابرتان قرار گیرد.
به هر حال خودکشی پیوندهایی با متغیرهای اجتماعی دارد بطوری که علاوه بر تأثیری که از شرایط اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. ارائه راهکارهای مناسب در بررسی مشکلات گروههای در معرض خطر مثل بیماران روانی و خانواده‌های آنها ، خانواده‌های نابسامان و آموزشهای فردی در مواجهه با تغییرات اساسی روش هایی سودمند است.
در این راستا توجه به گروههای سنی که در معرض خطر بیشتری هستند و خودکشی در میان آنها رواج بیشتری نسبت به سایر گروههای سنی دارد، مثل نوجوانان و جوانان اهمیت زیادی دارد.
مشکلاتی که در ملاعام جار زده می شوند
در چند مورد خودکشی که در هفته‌های اخیر گزارش شد پخش شدن اطلاعاتی درباره خودکشی این افراد، نشان می‌داد که آنها بیشتر خواهان برجسته کردن فشارهای اقتصادی و اجتماعی تحمیل شده بر خود در معرض عموم هستند.
فربد فدایی متخصص روانشناسی گفت: برخی موارد اقدام به خودکشی در دانش آموزان یا دانشجویان است که در زمینه هایی با موفقیت روبرو نشده و گاهی فشار خانواده روی آنها در حدی است که برای جلوگیری از سرزنش و تنبیه اقدام به خودکشی می کنند. همچنین نگرانی های مالی و استرس ناشی از فشارهای تحصیلی از عوامل مهم اقدام به خودکشی در میان دانشجویان است.
وی دراین‌باره اظهار داشت: طبق بررسی‌های انجام شده، بسیاری از افرادی که دست به خودکشی می‌زنند از بیماری‌های روانی حادی رنج نمی‌برند و این فشارهای اجتماعی، اقتصادی و گاهی روانی است که آنها را ناچار به خودکشی می‌کند. این افراد با خودکشی درملأعام سعی دارند دیگران را در جریان مشکلات خود قرار دهند. بسیاری از آنان پس از اینکه هیچ راهی پیش روی خود نمی‌بینند تنها با انگیزه مطرح شدن این موضوع به عنوان دغدغه اجتماعی و انجام کارهایی برای رفع آن دست به این کار می زنند.
صدای خودکشی بلندتر از قبل شده
هرچند که این روزها اخبار مختلفی از خودکشی افراد می شنویم و آن را به رشد آمارهای خودکشی در سال‌های اخیر نسبت می دهیم اما درواقع این آمارها در ایران رشد ناچیزی داشته و تنها ابزار اینترنتی پیشرفته است که بیش از قبل همگان را از وجود آنها مطلع کرده و درسراسر کشور جار می زند. هرچقدر هم که این اطلاعات آدمی را نسبت به اطراف خود هوشیارتر از قبل کند اما باعث ترس، نگرانی و تشویش ذهنی خانواده‌ها می شود.
فدایی با اشاره به اینکه در فرهنگ ایرانی همواره خودکشی امری مذموم تلقی می‌شود و بروز چند مورد خودکشی در روزهای اخیر موجی از نگرانی را در میان کارشناسان و مسئولان به وجود آورده است، عنوان کرد: خودکشی منجر به مرگ در آمریکا سه برابر ایران تخمین زده شده است.
همچنان که در کشورهایی با رفاه مادی خوب و روابط انسانی ضعیف مانند سوئد، بالاترین میزان خودکشی بررسی شده است یا در ژاپن ارزش های سنتی، زندگی پررقابت و مشکلات معیشتی باعث شده تا این کشور یکی از بالاترین میزان خودکشی را در جهان دارا باشد.
هشدار در مورد خودکشی‌های تقلیدی
رسانه‌ها در انتشار اخبار مربوط به خودکشی باید دقت کرده و ملاحظات لازم را داشته باشند، چون توجه نکردن به این مسئله سبب بروز خودکشی‌های تقلیدی در اجتماع می‌شود. خبر خودکشی مانند خبر تصادفات جاده‌ای یا سقوط هواپیما نیست و باید ملاحظات زیادی در انتشار آن صورت گیرد. البته منظور سانسور خبری خودکشی نیست بلکه رعایت بهداشت روانی مردم است.
در صورتی که خودکشی در سطح وسیعی منتشر شود، تعداد زیادی خودکشی به همان شکل منتشر شده رخ می دهد. لذا برای حفظ سلامت جامعه و پیشگیری از چنین مشکلاتی باید در انتشار اخبار خودکشی دقت لازم را داشت.
موشکافی از علل خودکشی ها
این متخصص روانشناسی با توجه به انواع خودکشی افزود: اقدام به خودکشی ( یعنی فردی که دست به خودکشی زده و نجات پیدا می کند، قصد جلب توجه خانواده و ترحم دیگران و رها کردن خود از یک مشکل را داشته است)، خودکشی منجر به مرگ و خودکشی پنهانی ( یعنی انجام رفتارهایی آگاهانه که مرگ را برای فرد در پی دارد) از جمله انواع خودکشی است.
وی با بیان اینکه مهم ترین علت خودکشی بیماری های روانی و در درجه اول افسردگی است، گفت: بیماری افسردگی 50 درصد خودکشی‌های منجر به مرگ را شامل می شود. افرادی که نشانه های بیماری افسردگی را دارند متاسفانه یا خود یا خانواده مطلع نبوده و باید نزد روانپزشک روند.
چرا برخی افراد دست به خودکشی می زنند؟
وی ادامه داد: تنهایی (این حالت به تدریج این احساس را در شخص ایجاد می کند که کسی را ندارد و هیچکس حقیقتا به زنده بودن یا مردن او اهمیت نمی دهد)، حس ناامیدی و بی پناهی (در این شرایط فرد احساس می کند که شرایط از آنچه هست بهتر نمی شود و کسی نمی تواند به او کمک کند)، حس بی ارزش بودن (فرد احساس بیهودگی می کند؛ به همین دلیل هرگز قادر به پذیرش چیزی نیست و از نظر وی هرگونه توجه، علاقه و تشویق دیگران ناموجه و بر مبنای یک فرض اشتباه است)، داشتن استرس نامناسب، استفاده از موادمخدر و مشروبات الکلی از دیگر مواردی است که فرد را به خودکشی سوق می دهد.
رژه ثروتمندان، خودکشی می آورد
میرطاهر موسوی استاد جامعه شناسی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با بیان اینکه درپی دسترسی سخت به امکانات مناسب زندگی، آسیبهای اجتماعی تشدید شده است، گفت: تغییر ارزش‌های اخلاقی، با ارزش نبودن راستی و صداقت و نمایش رژه ثروت، جامعه را تهدید و خودکشی را افزایش داده است. خودروهای سه میلیاردی و خانه های 50 میلیاردی حسادت و افسردگی را در جامعه گسترش می‌دهند و به همین علت 70 تا 80 درصد خودکشی‌ها در شهرها است.
قول الکی ندهید
آنچه را که فرد خودکشی گرا می گوید، جدی بگیرید و تلاش کنید تا چشم انداز وی را از شرایط به خوبی درک کنید. در این حالت فرد قادر است درمورد نیازهای خود و اینکه چه کسانی می توانند به او کمک کنند، صحبت کند.به او راه حل های عملی برای ارائه دهید؛ به عنوان مثال، اگر ضرب الاجل های تحصیلی برای دانشجوی مورد نظر تعیین شده است، آنها را از سر راه وی بردارید و هرگز از محدوده زمان و توانایی های خود فراتر نروید چون فرد خودکشی گرا بیش از این مستحق ناامیدی نیست.
فدایی در در رابطه با ارائه طرح برای جلوگیری از خودکشی افزود: از ده ها سال پیش در رابطه با جلوگیری از خودکشی در ایران بحث هایی شده و اقداماتی انجام شده است اما در درجه اول باید خانواده ها این مساله را جدی گرفته و هوشیار باشند تا اگر به علائمی نظیر بی اشتهایی، بی خوابی، بغض و یا تغییر در رفتار مواجه شدند، با مراجعه به روانشناس به درمان خودکشی بپردازند
درپی انتشار خبر دیدار فائزه هاشمی با چند نفر از عناصر فرقه ضاله بهاییت، روزنامه جمهوری اسلامی درگفتگویی با آیت الله هاشمی رفسنجانی نظر وی را در ابن زمینه پرسید.